Zlewnia

Zlewnia w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Schemat zlewni rzeki

Zlewnia – całość obszaru, z którego wody spływają do jednego punktu danej rzeki (jeziora, bagna itp.) lub jej fragmentu[1]. W szczególnym przypadku, kiedy punkt zamykający znajduje się w miejscu ujścia danej rzeki do recypienta, obszar zlewni ograniczony działem wodnym wyznaczonym w ten sposób nazywa się dorzeczem[2].

Spis treści

Charakterystyka | edytuj kod

Zlewnia dotyczy zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych. Ze względu na mające miejsce niekiedy różnice pomiędzy obszarami spływu podziemnego i powierzchniowego stosuje się rozróżnianie zlewni powierzchniowych (topograficznych) i podziemnych (hydrogeologicznych).

Zlewnia wyraźnie wpływa na naturalną retencję wód, sposób zasilenia rzek i jezior oraz ich bilansu wody. Zlewnia decyduje też w dużym stopniu o morfologii koryt rzek i potoków. Charakter jej też ma znaczenie w formowaniu się naturalnego składu chemicznego wód, pojawianiu się zawiesiny, tworzeniu osadów dennych. W kształtowaniu się właściwości wód na terenie zlewni biorą udział nie tylko jej naturalne elementy składowe (podłoże i szata roślinna), lecz również zewnętrzne czynniki – klimat i działalność człowieka.

Gdy zlewnia obejmuje cały system rzeczny to znaczy system składający się z rzeki głównej i jej dopływów, wówczas pojęcie zlewni jest równoznaczne z pojęciem dorzecza, które jest obszarem z którego wody spływają z jednego systemu rzecznego. Rozróżniamy zlewnię bezpośrednią, z której wody spływają bezpośrednio lub za pośrednictwem małych cieków oraz pośrednia, tzn. obszar niekontaktujący się z danym zbiornikiem bezpośrednio, z którego wody są doprowadzane do tego zbiornika za pośrednictwem większego cieku (lub cieków).

Parametry zlewni | edytuj kod

1) Długość zlewni L {\displaystyle L} [km] – największa odległość w linii prostej między ujściem i punktem najbardziej oddalonym na dziale wodnym.

2) Długość maksymalna zlewni L m a k s {\displaystyle L_{maks}} [km] – długość doliny rzeki głównej od ujścia do punktu na dziale wodnym w przedłużeniu odcinka źródłowego.

3) Średnia szerokość zlewni B {\displaystyle B} [km] – stosunek powierzchni zlewni do jej długości maksymalnej. Wyraża się wzorem:

B = A L m a k s , {\displaystyle B={\frac {A}{L_{maks}}},} gdzie A {\displaystyle A} – powierzchnia zlewni [km²] L m a k s {\displaystyle L_{maks}} – długość maksymalna zlewni

4) Obwód zlewni P {\displaystyle P} [km] – długość działu wodnego określona na podstawie mapy topograficznej.

5) Wskaźnik wydłużenia zlewni C w {\displaystyle C_{w}} – iloraz średnicy koła o polu równym polu powierzchni zlewni do jej L m a k s . {\displaystyle L_{maks}.} Wyraża się wzorem:

C w = 2 L m a k s A π {\displaystyle C_{w}={\frac {2}{L_{maks}}}{\sqrt {\frac {A}{\pi }}}}

6) Powierzchnia zlewni: określana przez pomiar na mapie obszaru ograniczonego topograficznym działem wodnym (planimetrowanie). Na obszarach górskich należy zastosować poprawkę według wzoru:

A = A m c o s α , {\displaystyle A={\frac {A_{m}}{cos\,\alpha }},} gdzie A {\displaystyle A} – powierzchnia rzeczywista [km²] A m {\displaystyle A_{m}} – powierzchnia rzutowana [km²] α {\displaystyle \alpha } – średnie nachylenie zlewni [°]

7) Wskaźnik kolistości zlewni – stosunek pola powierzchni zlewni do pola koła o tym samym obwodzie co obwód zlewni. Wyraża się wzorem:

C k = A A k = 4 π A P 2 {\displaystyle C_{k}={\frac {A}{A_{k}}}=4\pi {\frac {A}{P^{2}}}}

Parametry opisujące rzeźbę zlewni | edytuj kod

1) Wysokość maksymalna H m a k s {\displaystyle H_{maks}} [m n.p.m.] – maksymalna rzędna terenu na powierzchni zlewni.

2) Wysokość minimalna H m i n {\displaystyle H_{min}} [m n.p.m.] – minimalna rzędna terenu na powierzchni zlewni.

3) Deniwelacja terenu Δ H {\displaystyle \Delta H} [m] – różnica między H m a k s {\displaystyle H_{maks}} a H m i n {\displaystyle H_{min}} zlewni.

4) Średnia wysokość zlewni H s r . {\displaystyle H_{sr}.} Istnieje kilka sposobów jej wyznaczania:

H s r . = H m a k s + H m i n 2 {\displaystyle H_{sr.}={\frac {H_{maks}+H_{min}}{2}}} H s r . = F A , {\displaystyle H_{sr.}={\frac {F}{A}},} gdzie F {\displaystyle F} – powierzchnia ograniczona krzywą hipsograficzną oraz osiami współrzędnych [cm²] A {\displaystyle A} – podstawa wykresu [cm]

Warunki hydrograficzne na obszarze zlewni:

1) Długość rzeki L {\displaystyle L} [km] – odległość od ujścia do źródeł rzeki.

2) Wskaźnik rozwinięcia rzeki r {\displaystyle r} – stosunek długości rzeki do odległości w linii prostej łączącej źródło z ujściem. Można go zapisać następująco:

r = L P 100 , {\displaystyle r={\frac {L}{P}}100,} gdzie L {\displaystyle L} – długość rzeki [km] P {\displaystyle P} – długość linii prostej od źródła do ujścia [km]

3) Krętość rzeki – długość rzeki do długości doliny, czyli:

k = L l , {\displaystyle k={\frac {L}{l}},} gdzie L {\displaystyle L} – długość rzeki l {\displaystyle l} – długość doliny

4) Spadek wyrównany i – stosunek różnicy wysokości źródła i ujścia do długości rzeki.

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Zlewnia (pol.). Encyklopedia PWN. [dostęp 2018-04-30].
  2. ↑ Zdzisław Kajak: Hydrobiologia-limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 245. ISBN 83-01-12537-3. (pol.)
Na podstawie artykułu: "Zlewnia" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy