Zlewnia w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Schemat zlewni rzekiZlewnia – całość obszaru, z którego wody spływają do jednego punktu danej rzeki (jeziora, bagna itp.) lub jej fragmentu[1]. W szczególnym przypadku, kiedy punkt zamykający znajduje się w miejscu ujścia danej rzeki do recypienta, obszar zlewni ograniczony działem wodnym wyznaczonym w ten sposób nazywa się dorzeczem[2].
Spis treści
Charakterystyka | edytuj kod
Zlewnia dotyczy zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych. Ze względu na mające miejsce niekiedy różnice pomiędzy obszarami spływu podziemnego i powierzchniowego stosuje się rozróżnianie zlewni powierzchniowych (topograficznych) i podziemnych (hydrogeologicznych).
Zlewnia wyraźnie wpływa na naturalną retencję wód, sposób zasilenia rzek i jezior oraz ich bilansu wody. Zlewnia decyduje też w dużym stopniu o morfologii koryt rzek i potoków. Charakter jej też ma znaczenie w formowaniu się naturalnego składu chemicznego wód, pojawianiu się zawiesiny, tworzeniu osadów dennych. W kształtowaniu się właściwości wód na terenie zlewni biorą udział nie tylko jej naturalne elementy składowe (podłoże i szata roślinna), lecz również zewnętrzne czynniki – klimat i działalność człowieka.
Gdy zlewnia obejmuje cały system rzeczny to znaczy system składający się z rzeki głównej i jej dopływów, wówczas pojęcie zlewni jest równoznaczne z pojęciem dorzecza, które jest obszarem z którego wody spływają z jednego systemu rzecznego. Rozróżniamy zlewnię bezpośrednią, z której wody spływają bezpośrednio lub za pośrednictwem małych cieków oraz pośrednia, tzn. obszar niekontaktujący się z danym zbiornikiem bezpośrednio, z którego wody są doprowadzane do tego zbiornika za pośrednictwem większego cieku (lub cieków).
Parametry zlewni | edytuj kod
1) Długość zlewni [km] – największa odległość w linii prostej między ujściem i punktem najbardziej oddalonym na dziale wodnym.
2) Długość maksymalna zlewni [km] – długość doliny rzeki głównej od ujścia do punktu na dziale wodnym w przedłużeniu odcinka źródłowego.
3) Średnia szerokość zlewni [km] – stosunek powierzchni zlewni do jej długości maksymalnej. Wyraża się wzorem:
gdzie – powierzchnia zlewni [km²] – długość maksymalna zlewni4) Obwód zlewni [km] – długość działu wodnego określona na podstawie mapy topograficznej.
5) Wskaźnik wydłużenia zlewni – iloraz średnicy koła o polu równym polu powierzchni zlewni do jej Wyraża się wzorem:
6) Powierzchnia zlewni: określana przez pomiar na mapie obszaru ograniczonego topograficznym działem wodnym (planimetrowanie). Na obszarach górskich należy zastosować poprawkę według wzoru:
gdzie – powierzchnia rzeczywista [km²] – powierzchnia rzutowana [km²] – średnie nachylenie zlewni [°]7) Wskaźnik kolistości zlewni – stosunek pola powierzchni zlewni do pola koła o tym samym obwodzie co obwód zlewni. Wyraża się wzorem:
Parametry opisujące rzeźbę zlewni | edytuj kod
1) Wysokość maksymalna [m n.p.m.] – maksymalna rzędna terenu na powierzchni zlewni.
2) Wysokość minimalna [m n.p.m.] – minimalna rzędna terenu na powierzchni zlewni.
3) Deniwelacja terenu [m] – różnica między a zlewni.
4) Średnia wysokość zlewni Istnieje kilka sposobów jej wyznaczania:
- jako średnia arytmetyczna i zlewni
- na podstawie krzywej hipsograficznej zlewni – przez zmierzenie powierzchni między wykreśloną krzywą hipsograficzną a układem współrzędnych i podzieleniu jej przez podstawę wykresu. Wtedy mamy:
Warunki hydrograficzne na obszarze zlewni:
1) Długość rzeki [km] – odległość od ujścia do źródeł rzeki.
2) Wskaźnik rozwinięcia rzeki – stosunek długości rzeki do odległości w linii prostej łączącej źródło z ujściem. Można go zapisać następująco:
gdzie – długość rzeki [km] – długość linii prostej od źródła do ujścia [km]3) Krętość rzeki – długość rzeki do długości doliny, czyli:
gdzie – długość rzeki – długość doliny4) Spadek wyrównany i – stosunek różnicy wysokości źródła i ujścia do długości rzeki.
Zobacz też | edytuj kod
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Zlewnia (pol.). Encyklopedia PWN. [dostęp 2018-04-30].
- ↑ Zdzisław Kajak: Hydrobiologia-limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 245. ISBN 83-01-12537-3. (pol.)