Architektura w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Koloseum w Rzymie Angkor Wat Przekrój przez kopułę katedry Santa Maria del Fiore we Florencji autorstwa architekta F. Brunelleschiego. Polski pawilon na Wystawie Światowej w Paryżu (1925), Józef Czajkowski Dom nad wodospadem (1939), proj. Frank Lloyd Wright Opera w Sydney (1973)Architektura (łac. architectura, od architector – buduję[1] z gr. archi 'naczelny' i tekton 'budowniczy') – ogół obiektów materialnych, tworzonych przez człowieka, trwale związanych z określonym punktem powierzchni Ziemi służących zaspokojeniu jego potrzeb osobistych jak i społecznych.
Składowe architektury to obiekty takie jak rzeźba stojąca w ogrodzie, ławka, ogrodzenie, chodnik, budynek mieszkalny jedno lub wielorodzinny, budynki użyteczności publicznej, drogi, mosty, wiadukty, przepusty, wały, elektrownie, warownie itp[1][2].
W innym znaczeniu architekturą określa się także dyscyplinę organizującą i kształtującą przestrzeń w realnych formach niezbędnych do zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb człowieka[3]. Osoby kształcące się w tej dyscyplinie, zwane potocznie architektkami lub architektami, często przypisują tej dyscyplinie rolę przodującą w stosunku do dyscyplin sztuki takich jak malarstwo i rzeźba[4].
Dyscyplina zwana architekturą (inaczej dziedzina architektury) nie jest sklasyfikowana w zakresie klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych według OECD. W zakresie tej klasyfikacji znajduje się za to Inżynieria architektury jako jeden z zakresów dyscypliny zwanej Inżynieria lądowa znajdującej się w Dziedzinie Nauk Inżynieryjnych i Technicznych. W wielu krajach na uczelniach wyższych nie ma kierunków studiów o nazwie architektura, są za to kierunki takie jak „architectural design” (Wielka Brytania).
Częste w języku polskim jest używane sformułowanie dziedzina architektury i budownictwa[5] jako jedna nierozerwalna dziedzina wiedzy jak i rozdzielanie tych pojęć na dwie składowe.
Pojęcia architektury rozumianego jako dyscyplina kształtująca określoną przestrzeń używa się w wielu innych dziedzinach.
Osobny artykuł: Architektura wnętrz. Osobny artykuł: Architektura krajobrazu. Osobny artykuł: Architektura procesora. Osobny artykuł: Architektura komputera. Osobny artykuł: Architektura korporacyjna.Spis treści
- 1 Historia
- 2 Teoria architektury
- 3 Typy architektury
- 4 Zobacz też
- 5 Przypisy
- 6 Bibliografia
- 7 Linki zewnętrzne
Historia | edytuj kod
Osobny artykuł: Historia architektury.Teoria architektury | edytuj kod
Najstarszym znanym utworem literackim na temat architektury jest De architectura Witruwiusza. Według Witruwiusza na pojęcie architektury składały się dyscypliny takie jak budownictwo (sztuka budowania budowli, budynków i obiektów małej architektury), gnomonika(sztuka budowania zegarów słonecznych) i mechanika (sztuka budowania machin wojennych i budowlanych). Określił on także podstawowe zasady projektowania i wznoszenia budowli. Są to[6]:
- trwałość (firmitatis) – wtedy jest zachowana, gdy fundamenty opuści się aż do twardego gruntu, a wybór materiałów będzie troskliwy i niezbyt oszczędny,
- użyteczność (utilitas) – rozkład budynków będzie niezacieśniony i dostosowany do miejsca ich wykonania i funkcji.
- piękno (venustatis) – gdy powierzchowność (wykończenie materiałów) będzie przyjemna i kształtna oraz stosunek części trafnie rozporządzony.
Wprowadzenie do budownictwa żeliwa (1779), później stali, i wynalezienie żelbetu (J. Monier 1849), doprowadziły do podziału na „sztukę zdobienia” i „sztukę budowania”. W XIX w. J. Ruskin twierdził, że architektura to tylko ornament dodany do budynku, G. Scott zaś, uważał, że architektura, w odróżnieniu od zwykłego budownictwa, to dekorowanie konstrukcji. E. Lutyens twierdził, że architektura zaczyna się tam, gdzie kończy się funkcja. W XX w. A. Perret uważał architekturę za sztukę konstruowania, a Le Corbusier za „mądrą skorygowaną grę brył w świetle”. Współcześnie przyjęło się określenie architektury jako sztuki kształtowania przestrzeni (B. Zevi); twierdzi się, że umiejętność ta wywołuje różnicę między architekturą i jej siostrzanymi sztukami (E.J. Posener), że „jest odbiciem rzeczywistości, kształtującej się w warunkach czasu, przestrzeni i środowiska społecznego” (S. Giedion)[3].
Typy architektury | edytuj kod
Encyklopedia Britannica wyróżnia następujące typy architektury[2]:
- Architektura mieszkalna,
- Architektura sakralna,
- Architektura rządowa,
- Architektura rekreacyjna,
- Architektura pożytku publicznego i edukacji,
- Architektura komercyjna i industrialna.
Zobacz też | edytuj kod
Osobny artykuł: Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce. Osobny artykuł: Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych według OECD.Przypisy | edytuj kod
- ↑ a b Słownik ↓, s. 19.
- ↑ a b Britannica ↓, s. 276.
- ↑ a b architektura (pol.). [dostęp 2016-08-26].
- ↑ Słownik ↓, s. 18.
- ↑ Wznowienie konkursów o nagrody w dziedzinie architektury i budownictwa oraz planowania i zagospodarowania przestrzennego (pol.). [dostęp 2017-05-01].
- ↑ Witruwiusz 1956 ↓, s. 16.
Bibliografia | edytuj kod
- Marek Witruwiusz: O architekturze ksiąg dziesięć. tłum. z łac. Kazimierz Kumaniecki, ilustr. Piotr Biegański et al.. Warszawa: PWN, 1956.
- Architecture. W: Encyclopaedia Britannica. T. 2. Chicago, Londyn, Toronto, Genewa: William Benton, 1961.
- Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003. ISBN 83-01-12365-6.
Linki zewnętrzne | edytuj kod
- SaulS. Fisher SaulS., Philosophy of Architecture [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 9 września 2015, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-08-07] (ang.).
- William M.W.M. Taylor William M.W.M., Michael P.M.P. Levine Michael P.M.P., Philosophy of Architecture, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-09-26] (ang.).