Architektura

Architektura w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Koloseum w Rzymie Angkor Wat Przekrój przez kopułę katedry Santa Maria del Fiore we Florencji autorstwa architekta F. Brunelleschiego. Polski pawilon na Wystawie Światowej w Paryżu (1925), Józef Czajkowski Dom nad wodospadem (1939), proj. Frank Lloyd Wright Opera w Sydney (1973)

Architektura (łac. architectura, od architector – buduję[1] z gr. archi 'naczelny' i tekton 'budowniczy') – ogół obiektów materialnych, tworzonych przez człowieka, trwale związanych z określonym punktem powierzchni Ziemi służących zaspokojeniu jego potrzeb osobistych jak i społecznych.

Składowe architektury to obiekty takie jak rzeźba stojąca w ogrodzie, ławka, ogrodzenie, chodnik, budynek mieszkalny jedno lub wielorodzinny, budynki użyteczności publicznej, drogi, mosty, wiadukty, przepusty, wały, elektrownie, warownie itp[1][2].

W innym znaczeniu architekturą określa się także dyscyplinę organizującą i kształtującą przestrzeń w realnych formach niezbędnych do zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb człowieka[3]. Osoby kształcące się w tej dyscyplinie, zwane potocznie architektkami lub architektami, często przypisują tej dyscyplinie rolę przodującą w stosunku do dyscyplin sztuki takich jak malarstwo i rzeźba[4].

Dyscyplina zwana architekturą (inaczej dziedzina architektury) nie jest sklasyfikowana w zakresie klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych według OECD. W zakresie tej klasyfikacji znajduje się za to Inżynieria architektury jako jeden z zakresów dyscypliny zwanej Inżynieria lądowa znajdującej się w Dziedzinie Nauk Inżynieryjnych i Technicznych. W wielu krajach na uczelniach wyższych nie ma kierunków studiów o nazwie architektura, są za to kierunki takie jak „architectural design” (Wielka Brytania).

Częste w języku polskim jest używane sformułowanie dziedzina architektury i budownictwa[5] jako jedna nierozerwalna dziedzina wiedzy jak i rozdzielanie tych pojęć na dwie składowe.

Pojęcia architektury rozumianego jako dyscyplina kształtująca określoną przestrzeń używa się w wielu innych dziedzinach.

 Osobny artykuł: Architektura wnętrz.  Osobny artykuł: Architektura krajobrazu.  Osobny artykuł: Architektura procesora.  Osobny artykuł: Architektura komputera.  Osobny artykuł: Architektura korporacyjna.

Spis treści

Historia | edytuj kod

 Osobny artykuł: Historia architektury.

Teoria architektury | edytuj kod

Najstarszym znanym utworem literackim na temat architektury jest De architectura Witruwiusza. Według Witruwiusza na pojęcie architektury składały się dyscypliny takie jak budownictwo (sztuka budowania budowli, budynków i obiektów małej architektury), gnomonika(sztuka budowania zegarów słonecznych) i mechanika (sztuka budowania machin wojennych i budowlanych). Określił on także podstawowe zasady projektowania i wznoszenia budowli. Są to[6]:

  • trwałość (firmitatis) – wtedy jest zachowana, gdy fundamenty opuści się aż do twardego gruntu, a wybór materiałów będzie troskliwy i niezbyt oszczędny,
  • użyteczność (utilitas) – rozkład budynków będzie niezacieśniony i dostosowany do miejsca ich wykonania i funkcji.
  • piękno (venustatis) – gdy powierzchowność (wykończenie materiałów) będzie przyjemna i kształtna oraz stosunek części trafnie rozporządzony.

Wprowadzenie do budownictwa żeliwa (1779), później stali, i wynalezienie żelbetu (J. Monier 1849), doprowadziły do podziału na „sztukę zdobienia” i „sztukę budowania”. W XIX w. J. Ruskin twierdził, że architektura to tylko ornament dodany do budynku, G. Scott zaś, uważał, że architektura, w odróżnieniu od zwykłego budownictwa, to dekorowanie konstrukcji. E. Lutyens twierdził, że architektura zaczyna się tam, gdzie kończy się funkcja. W XX w. A. Perret uważał architekturę za sztukę konstruowania, a Le Corbusier za „mądrą skorygowaną grę brył w świetle”. Współcześnie przyjęło się określenie architektury jako sztuki kształtowania przestrzeni (B. Zevi); twierdzi się, że umiejętność ta wywołuje różnicę między architekturą i jej siostrzanymi sztukami (E.J. Posener), że „jest odbiciem rzeczywistości, kształtującej się w warunkach czasu, przestrzeni i środowiska społecznego” (S. Giedion)[3].

Typy architektury | edytuj kod

Encyklopedia Britannica wyróżnia następujące typy architektury[2]:

  • Architektura mieszkalna,
  • Architektura sakralna,
  • Architektura rządowa,
  • Architektura rekreacyjna,
  • Architektura pożytku publicznego i edukacji,
  • Architektura komercyjna i industrialna.

Zobacz też | edytuj kod

 Osobny artykuł: Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce.  Osobny artykuł: Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych według OECD.

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b Słownik ↓, s. 19.
  2. ↑ a b Britannica ↓, s. 276.
  3. ↑ a b architektura (pol.). [dostęp 2016-08-26].
  4. ↑ Słownik ↓, s. 18.
  5. ↑ Wznowienie konkursów o nagrody w dziedzinie architektury i budownictwa oraz planowania i zagospodarowania przestrzennego (pol.). [dostęp 2017-05-01].
  6. ↑ Witruwiusz 1956 ↓, s. 16.

Bibliografia | edytuj kod

  • Marek Witruwiusz: O architekturze ksiąg dziesięć. tłum. z łac. Kazimierz Kumaniecki, ilustr. Piotr Biegański et al.. Warszawa: PWN, 1956.
  • Architecture. W: Encyclopaedia Britannica. T. 2. Chicago, Londyn, Toronto, Genewa: William Benton, 1961.
  • Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003. ISBN 83-01-12365-6.

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (dyscyplina naukowa):
Na podstawie artykułu: "Architektura" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy